Dlaczego antybiotyki przestają być skuteczne?

Zagadnieniem, które od kilku lat przyciąga uwagę pracowników Katedry Mikrobiologii Przemysłowej i Żywności, Wydziału Nauki o Żywności, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie jest problem wzrastającej oporności bakterii na antybiotyki. Zjawisko niezwykle niepokojące z punktu widzenia medycyny, ale też rzadko podejmowane przez technologów żywności. Stale rozprzestrzeniająca się oporność bakterii na antybiotyki jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń globalnych naszych czasów. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) antybiotykooporność i hiperwirulencja szczepów bakteryjnych rośnie w lawinowym tempie. Problem jest na tyle poważny, że zagraża osiągnięciom współczesnej medycyny, a infekcje spowodowane antybiotykoopornymi bakteriami są obecnie jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych. WHO szacuje, że liczba zgonów spowodowanych przez infekcje wywoływane przez drobnoustroje antybiotykoodporne wzrośnie do 10 milionów do 2050 roku, jeśli nie zostaną̨ podjęte odpowiednie działania. Oporność na antybiotyki to złożony, wieloczynnikowy problem, którym należy się zająć, stosując wielopłaszczyznowe podejście obejmujące monitorowanie i nadzór nad rozprzestrzenianiem się bakterii opornych na antybiotyki i genów oporności na antybiotyki. Nasze badania wykazały, że żywność jest nie tylko istotnym rezerwuarem genów oporności na antybiotyki i bakterii opornych na antybiotyki, ale także mediatorem w przenoszeniu genów antybiotykooporności i bakterii opornych do człowieka – dr inż. Wioleta Chajęcka-Wierzchowska.

Obecnie najbardziej pożądane na rynku żywności są produkty gotowe do spożycia (RTE – ready to eat). Żywność taka, spożywana bezpośrednio może stanowić doskonały wektor transmisji genów oporności, genów wirulencji do mikroflory człowieka. Obecnie trwa trend na produkty jak najbardziej naturalne, bez konserwantów, jednocześnie z jak najdłuższym terminem przydatności do spożycia. Zwiększenie bezpieczeństwa produktów mało przetworzonych uzyskuje się w wyniku zastosowania teorii płotków Leitsnera, czyli kombinacji kilku czynników utrwalających, nie wpływających znacząco na surowiec. Każdy z elementów tej obróbki może być dla komórki czynnikiem stresowym który będzie indukował zwiększenie wirulencji lub/i oporności na antybiotyki. Aktualnie prowadzony przez nas projekt badawczy „Wpływ technologii płotków i obróbki sous-vide na ekspresję czynników wirulencji i genów oporności na antybiotyki u L. monocytogenes i Enterococcus sp. pozwoli uzyskać informacje w jakim stopniu technologie stosowane w trakcie przygotowywania mało przetworzonej żywności (w tym HPP i sous-vide) inicjują ekspresję czynników wirulencji i genów oporności u bakterii patogennych i oportunistycznych oraz jak wpływa to na stan metaboliczny komórki w tym możliwość przejścia w stan VBNC. Uzyskane w ramach projektu wyniki mogą być pomocne w projektowaniu nowoczesnych metod utrwalania żywności charakteryzujących się wysoką skutecznością bez jednoczesnej indukcji genów antybiotykooporności oraz genów odpowiedzialnych za wirulencję. Przeprowadzone badania nad możliwością transferu genów ulegających ekspresji pozwolą na poszerzenie wiedzy na temat możliwości rozprzestrzeniania się antybiotykoopornych i wirulentnych szczepów w środowisku – dr hab. inż. Anna Zadernowska, prof. UWM.